İlahiyat Fakültesi

Tanıtım

FELSEFE VE DİN BİLİMLERİ BÖLÜMÜ VE ANABİLİM DALLARI

Felsefe ve Din Bilimleri Bölümü, din ve inanç alanındaki tarihi ve güncel gelişmeleri, felsefe, sosyoloji, psikoloji, eğitim ve tarih gibi alanlarla ilişkilendirerek dinin bireysel ve toplumsal, eğitsel, alanlardaki yerini, tarihi gelişimini doğru düşünmenin yöntem ve kurallarını inceleyen anabilim ve bilim dallarından oluşmaktadır. Bu anabilim dalları alfabetik sırayla şunlardır:

Din Eğitimi

Din Felsefesi

Dinler Tarihi

Din Sosyolojisi

Din Psikolojisi

Felsefe Tarihi

İslam Felsefesi

Mantık

Anabilim dallarının konuları, ilgi alanları ve Fakülte eğitimine katkıları kısaca şöyle ifade edilebilir:

Din Eğitimi Anabilim Dalı

Din Eğitimi Anabilim Dalı, Din Eğitimi alanının amaç, içerik, yöntem ve ilkelerini araştıran akademik bir disiplindir. Din eğitiminin Psikolojik, Sosyolojik ve Pedagojik temelleri, Ahlak Eğitimi, Değerler Eğitimi, Din Öğretiminde Materyal Geliştirme, Din Eğitiminde Ölçme ve Değerlendirme, Çağdaş Din Eğitimi Yaklaşımları gibi alanlarda araştırmalar yapar. Bu alan, hem teorik hem de uygulamalı boyutuyla dinî öğrenme süreçlerini ele alır ve örgün ve yaygın eğitimde farklı yaş gruplarına ve toplumsal bağlamlara uygun din eğitimi anlayışlarını geliştirmeyi hedefler. Bu hedef doğrultusunda öğretim programlarının geliştirilmesine katkı sağlar. Akademik düzeyde din eğitimi araştırmaları yaparak bilimsel gelişmeye katkı sunar. Hem öğretmenlik mesleğine hazırlanacak öğrencilere rehberlik etmekte hem de din eğitimi alanında bilimsel düşünme, sorgulama ve araştırma becerilerini geliştirmeye yönelik çalışmalar yürütür.

Din eğitimi anabilim dalı ayrıca öğrencilerin, öğretmenlik formasyonu kazanmalarını sağlamanın yanı sıra din eğitimi alanında araştırmacı, öğretmen, uzman ve akademisyen yetiştirir. Bu yönüyle hem Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı okullarda görev alacak Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi öğretmenlerinin yetiştirilmesinde hem de din eğitimi bilimine katkı sağlayacak akademik çalışmaların yapılmasında önemli bir role sahiptir.

Din Felsefesi Anabilim Dalı

Din felsefesi, dinin doğasına dair kavramsal bir analiz sunan ve dini inançları, kavramları ve deneyimleri felsefi açıdan inceleyen felsefî bir disiplindir. Bu bağlamda; iman-akıl ilişkisi, Tanrı’nın varlığı lehine deliller, ateizm, kötülük problemi, vahiy/mucize, ölümsüzlük, dini tecrübe gibi konular bu alanın temel soruları arasındadır. Ayrıca mümkün olduğu ölçüde ele aldığı sorunlarla ilgili olarak farklı dinlerin iddialarını karşılaştırmak ve dini çoğulculuk, tek hakikat anlayışı gibi meseleleri tartışmak da bu alanın kapsamındadır. Din felsefesi, hem teistik (Tanrı’ya inanan) hem de ateistik bakış açılarını ele alarak dini düşüncenin rasyonel temellerini sorgulamayı amaçlar. Muhtevasına bakıldığında Din Felsefesi, hem inananlar hem de inanmayanlar için anlamlı sorular üretir ve din olgusunu eleştirel bir düşünceyle değerlendirme imkânı sunar.

Dinler Tarihi Anabilim Dalı

Dinler Tarihi, insanlık tarihindeki dinî çeşitliliği anlamak, büyük dünya dinlerinin tarihî kökenlerini, temel öğretilerini, ritüel yapılarını ve kültürel etkilerini tanımak amacıyla oluşturulmuştur. Bu dersin temel amacı, öğrencilere karşılaştırmalı ve analitik bir bakış açısı kazandırarak dinî düşüncenin evrimi ve dinlerin toplumsal yapılar üzerindeki etkilerini sorgulama becerisi kazandırmaktır. Ayrıca Dinler Tarihi, dinleri yer ve zaman göstererek inceleyen, bu incelemeleri yaparken karşılaştırmalara yer veren bir bilim dalıdır. Dinler Tarihinin tanımı “tarihi incelemelere” ve “karşılaştırmalı incelemelere” göre yapılır. Tarihi incelemelere göre Dinler Tarihi; tarih ve filoloji metotlarını kullanarak dinleri doğuş ve gelişmesinden inanç, ibadet, ahlak ve başka konularına kadar tarihi seyir içinde inceleyen bir disiplindir.

Tarih sahnesinde görülmüş bütün dinler, Dinler Tarihinin konusudur. Dinler Tarihi dinlerin prensiplerini, onların çıkış ve gelişmelerini konu edinir, dinlerdeki fenomenler arasında karşılaştırmalar yapar.

Dinler Tarihi, nitelendirici (deskriptif) metot yanında tarih, sosyoloji ve filolojinin metotlarından faydalanır. Bu bilim Dalı, dinleri oldukları gibi ele alır. Dinler Tarihi alanında araştırmacıların, bir dine mensup olsun veya olmasın, çalışmalarında tarafsız davranması gerekir.

Modern Dinler tarihi çalışmalarının başlangıcı bir buçuk yüzyıla yakın bir süreye dayanır. Bu dönemi İslam Âlemindeki ve Batı’daki bazı çalışmalar hazırlamıştır. İslam Alemindeki Dinler Tarihi ile ilgili ilk kaynak olarak içinde Yahudilik, Hıristiyanlık, Haniflik, Sabiilik, Mecusilik ve Putperestlikten bahsedilen Kur’an-ı Kerim sayılmalıdır. İslam’ın ortaya çıktığı ilk dönemde İslam dünyasında dini tartışmaları ihtiva eden “makaleler”, müteakiben diğer dinlerle ilgili “reddiyeler”, fırka-mezheplerle beraber diğer dinlerden de bahseden “el-fırak (fırkalar)”, “er-red”, “ed-diyanat” ve “el-milel” tarzında eserler, ayrıca karşılaştırmalı Dinler Tarihi alanında da kayda değer çalışmalar ortaya çıkmıştır. İslam Âleminde Dinler Tarihi alanında çalışma yapan meşhur olmuş isimlerden bazıları el-Bağdadi, el-Bakıllani, İbn Hazm, Şehristan’dir.

Kazandırdığı Yeterlilikler:

• Farklı dinleri peşin hükümsüz ve akademik bir bakışla inceleyebilme
• Dinî düşüncenin tarihsel ve kültürel bağlamlarını yorumlayabilme
• Dinler arası benzerlik ve farklılıkları sistematik olarak kavrayabilme
• Güncel dinî ve mezhep temelli tartışmalarda analitik yaklaşım geliştirme
• Küresel dünyada dinler arası etkileşim ve çatışmaları anlama becerisi kazanma
•  

Din Sosyolojisi Anabilim Dalı

Din ile toplum arasındaki oldukça çeşitli ilişki biçimlerini farklı metodolojik ve kuramsal perspektifler özelinde betimleyip karşılaştırmak suretiyle onları anlama ve açıklamaya çalışan bir disiplindir. Bu bağlamda din Sosyolojisi bir sosyal kurum olarak dinlerin inanç sistemlerini ve onların kültürel ve bilişsel arka planları ile ibadet biçimlerini, bunların inşa ettiği dinsel örgütlenmeleri, sosyal düzeydeki tezahürlerini, grup ve cemaat organizasyonlarını ve nihayet ahlak ve zihniyet anlamında toplumda bıraktığı etkileri inceleme konusu yapar. Disiplin farklı sosyal gruplar, kategoriler ve kurumları bu ana konular etrafında inceleme ve araştırma konusu yaparken bütün bu gerçeklikleri bir olgu, süreç ve değişim anlayışı içinde gerçekleştirir.

Din Psikolojisi Anabilim Dalı

Bireylerin dinî inanç, duygu, düşünce ve davranışlarını psikolojik yaklaşımlar çerçevesinde inceleyen bilimsel bir disiplindir. İnsan doğasının önemli bir boyutu olan din olgusunu anlamayı ve dinin birey üzerindeki etkilerini açıklamayı hedefler. Dinî tecrübelerin bilişsel, duygusal ve davranışsal yönlerini ele alır ve din, maneviyat ve psikolojik süreçler arasındaki etkileşimi araştırır. İbadet, dua, dinî şüphe, değerler, ahlaki gelişim, ölüm ve ötesine yönelik tutumlar gibi konular bu alanın başlıca çalışma sahaları arasında yer almaktadır.

Din Psikolojisi, İlahiyat ve Psikoloji disiplinleri arasında köprü niteliği taşır. Psikolojiden kuramsal çerçeve ve yöntemler, İlahiyat alanından ise dinî bilgi ve bağlam alınarak bütüncül bir bakış açısı geliştirilir. Bu yönüyle disiplinler arası yaklaşımla bireyin dinî yaşamını bilimsel olarak anlama çabasındadır.

Din Psikolojisi Anabilim Dalı, akademik çalışmalar yoluyla literatüre katkı sağlamanın yanı sıra, günümüz insanının karşılaştığı ruhsal ve manevi sorunların anlaşılmasına da ışık tutmaktadır. Alan, bireylerin değer dünyalarını, kimlik arayışlarını ve yaşam anlamı üzerine sorularını bilimsel bir perspektifle ele alarak hem akademik hem de toplumsal düzeyde önemli katkılar sunmayı amaçlamaktadır.

Din Psikolojisi çalışma Alanları; Dinî inanç ve tecrübelerin psikolojik temelleri, Çocukluk, ergenlik ve yetişkinlik dönemlerinde dinî gelişim, Din ve ruh sağlığı ilişkisi, Dinî tutumlar, değerler ve ahlaki gelişim süreçleri, Maneviyat ve psikolojik iyi oluş, Kriz, tramva, ölüm ve yas süreçlerinde dinin rolü şeklinde ifade edilebilir.

Felsefe Tarihi Anabilim Dalı

Felsefe bilmekten ziyade düşünmek açıklamaktan ziyade sorgulamaktır; eldeki bilgilere ilave bir bilgi değildir; bilinmeyen hakkında bir tefekkürdür. Bilimden ziyade bilgeliği bilgimizi artırmaktan ziyade bilgi üstüne düşünmeyi veya onu aşmayı hedefler.

Felsefe, kendimizin ve içinde yaşadığımız dünyanın doğası hakkındaki çeşitli temel soruların incelenmesidir. Felsefenin neyle ilgili olduğunu anlamanın en iyi yolu belki de filozofların sıklıkla yanıt aradığı “İnsan olmak ne demektir? Doğruluk nedir? İyi nedir?” benzeri sorulardan bazılarını incelemektir.

Sivas Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Felsefe ve Din Bilimleri Bölümünün Anabilim dallarından biri olan Felsefe Tarihi Anabilim Dalı, 1994 yılında fakültemizin kuruluşuyla vücut bulmuştur. Lisan düzeyindeki derslerle örgün ve online eğitim gören öğrencilere, eleştirel düşünme, sorgulama, rasyonel ve objektif olmayı esas alan bir yaklaşım kazandırmayı temel almaktadır. Bugün kadar Yüksek Lisans ve Doktora düzeyinde birçok bilim insanın yetişmesine imkan vermiş olan Felsefe Tarihi ABD, Fakültede Profesör düzeyinde bir akademik personel ile temsil edilmektedir.

Felsefe Tarihi Anabilim Dalı, batı felsefi düşüncesinin Antik Grek felsefesinden günümüze kadar ki gelişimini inceler ve öğrencilerin Doğu-Batı düşünce ve uygarlıklarını tanımasını, böylece İslâm düşünce ve medeniyetinin dayandığı fikrî kaynakları doğru bir şekilde tespit ederek isabetli mukayeseler yapabilmesini hedeflemiştir.

Bu bağlamda lisans düzeyinde söz konusu anabilim dalı çerçevesinde Felsefe Tarihi, Günümüz Felsefe Akımları vb. dersler okutulmaktadır.

İslam Felsefesi Anabilim Dalı

İslam filozoflarının metafizik, ontoloji, bilgi, ahlak ve siyaset başta olmak üzere pek çok konudaki düşüncelerini araştırır. Doğru düşünmenin ilke ve kuralları İslam Felsefesi Anabilim Dalının araştırma alanına girer.

1. İslam coğrafyasında yetişmiş düşünürlerin Tanrı, insan, toplum ve evren hakkında ortaya koydukları tutarlı ve sistemli fikrî faaliyetler,
2. İslâm düşüncesinin kaynakları, tarihi ve geçirdiği evreler,
3. İslâm düşüncesinin dünya düşünce tarihi içindeki yeri, evrensel düşünceye katkıları, bugünkü durumu ve sorunları ele alınır.

“İslâm Felsefesi Tarihi”, “İslâm Bilim Tarihi”, “İslâm Ahlakı”, “Türk ve İslâm Ahlakçıları”, “Ahlak Problemleri”, “Türk Düşünce Tarihi”, “Çağdaş İslâm Düşüncesi”, “Çevre ve Din”, “Ahlâk Felsefesi” gibi zorunlu ve seçmeli dersler yer almaktadır.

Mantık Anabilim Dalı

Mantık bilimi, düşünme sürecinde insanı hataya düşmekten koruyan bir disiplin olarak tanımlanmıştır. Bu yönüyle, bireyin hem kendi zihinsel faaliyetlerinde hem de çevresiyle kurduğu ilişkilerde en temel dayanak noktalarından birini oluşturur. Müslüman filozoflar, mantığı bütün ilimlerin elde edilmesinde bir araç olması sebebiyle “ilimlerin ilmi” şeklinde nitelendirmişlerdir. Bu tür tanımlamaların arkasında yatan temel gerekçe, sağlam ve tutarlı bir düşünce sistemi ile ifade biçiminin ancak mantık ilkeleri çerçevesinde inşa edilebileceği, aksi takdirde hata ve yanılgılara açık olacağı düşüncesidir.

Müslüman düşünürler, temelleri Antik Yunan felsefesine dayanan ve orada sistemleştirilen mantık bilimine büyük önem atfetmişlerdir. Onlar, bu disiplini yalnızca kendi kültürel havzaları içinde değil, aynı zamanda İslam ilimleri ve Batı düşünce geleneği açısından da verimli ve üretken bir alan hâline getirmişlerdir. Bu çerçevede Kindî, Fârâbî, İbn Sînâ, Gazâlî, Fahreddin Râzî, Esîrüddin Ebherî ve Nasreddin Tûsî gibi düşünürlerin öncelikle mantıkçı kimlikleriyle öne çıktıkları söylenebilir. Bu bağlamda, mantık bilimi İslam dünyasında yalnızca varlığını sürdürmekle kalmamış, aynı zamanda Müslüman filozoflar tarafından daha önce ele alınmamış özgün konuların tartışılması yoluyla gelişimini sürdürerek bilimler arasındaki seçkin konumunu muhafaza etmiştir.

Miladi sekizinci yüzyıldan itibaren tercümeler yoluyla İslam dünyasına dahil olan mantık bilimi onuncu yüzyıla gelince artık İslam eğitim kurumlarında esas alınan temel bir disiplin haline gelmiştir. Özellikle onüçüncü asırdan sonra İslam düşüncesi, kendisine has şerh, haşiye, ta‘lik ve hâmîş gibi yorumlama biçimleriyle daha da derinleşmiş ve çeşitlenmiştir. Özellikle mantık, diğer ilimlerin aleti olması özelliğinden dolayı Osmanlı düşünce geleneği içerisinde önemli bir yer edinmiştir. Bu disiplin, yalnızca klasik medrese müfredatında değil, aynı zamanda modernleşme döneminde de etkisini sürdürmüştür. Nitekim Darülfünun’un Ulûm-ı Şer‘iyye fakültesinde Felsefe Grubu dersleri kapsamında mantık dersine yer verilmiş olması, bu sürekliliğin somut bir göstergesi olarak değerlendirilebilir. Cumhuriyet döneminde gerek ortaöğretimde gerekse yükseköğretimde mantık dersi okutulmuştur. İlahiyat fakültelerinde de dini ilimlerin aracı olması nedeniyle mantık dersi her zaman müfredatlarda zorunlu ders olarak kendisine yer bulmuştur. 

Kurulduğu günden itibaren Sivas Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesinde mantık dersi okutulmaktadır. 2010 yılında Mantık Anabilim Dalına, Yardımcı Doçent olarak atanmış olan Dr. Kâmil Kömürcü mantık bilim dalında fakülte tarihindeki ilköğretim üyesidir ve o tarihten itibaren Anabilim Dalı başkanlığını yürütmektedir. Sivas Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Mantık Anabilim Dalında halen Prof. Dr. Kâmil Kömürcü ve Arş. Gör. Adil Koyuncu görev yapmaktadır.